Trong gần hai thập kỷ qua, công nghệ vũ trụ tại Việt Nam đã ghi dấu bằng những bước đi bền bỉ, đặt nền móng cho một lĩnh vực đầy tiềm năng. Từ những vệ tinh siêu nhỏ đầu tiên đến các dự án vệ tinh quan sát Trái Đất quy mô lớn, Việt Nam đã chứng minh năng lực tiếp cận, nghiên cứu và phát triển công nghệ vũ trụ.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt, vai trò của công nghệ vũ trụ càng trở nên quan trọng. Các dịch vụ và công nghệ từ không gian là chìa khóa để hiểu rõ hơn về quá trình biến đổi khí hậu, hỗ trợ toàn bộ chu trình giám sát, dự báo và phòng chống thiên tai. Là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi hiện tượng nóng lên toàn cầu, Việt Nam xem phát triển vệ tinh quan sát Trái Đất như một công cụ chiến lược để giảm thiểu thiệt hại và bảo đảm phát triển bền vững.
Công nghệ vũ trụ – nền tảng chiến lược để ứng phó biến đổi khí hậu
Theo PGS.TS Phạm Anh Tuấn, Tổng giám đốc Trung tâm Vũ trụ Việt Nam (VNSC), vệ tinh LOTUSat-1 là bước tiến quan trọng, không chỉ ở khía cạnh khoa học – công nghệ mà còn ở ý nghĩa thực tiễn. Đây là vệ tinh radar quan sát Trái Đất đầu tiên của Việt Nam, có khả năng quan sát liên tục cả ngày lẫn đêm, trong mọi điều kiện thời tiết, với độ phân giải cao.
Vệ tinh LOTUSat-1 được chế tạo tại Nhật Bản
Tại talkshow Kiến tạo Đất nước – Tự hào Việt Nam, ông nhấn mạnh về tiềm năng mà LOTUSat-1 mang lại: chúng có thể chủ động theo dõi tình hình thiên tai, giám sát môi trường và biến đổi khí hậu một cách chính xác, kịp thời, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn dữ liệu quốc tế. Chính khả năng chủ động này mở ra một bước ngoặt quan trọng, bởi dữ liệu vệ tinh không chỉ phục vụ nghiên cứu mà còn là công cụ thiết thực để dự báo bão, lũ, sạt lở hay giám sát xói lở bờ biển, những vấn đề Việt Nam đang đối mặt hằng năm.
LOTUSat-1 đồng thời khẳng định tầm vóc công nghệ vũ trụ quốc gia. Việc sở hữu vệ tinh radar giúp Việt Nam bước vào nhóm ít quốc gia trên thế giới làm chủ công nghệ hiện đại, và đây chính là minh chứng cho thấy Việt Nam đang quyết tâm rút ngắn khoảng cách trong lĩnh vực vốn được xem là đỉnh cao của khoa học – công nghệ.
PGS.TS Phạm Anh Tuấn, Tổng giám đốc Trung tâm Vũ trụ Việt Nam.
Tự chủ công nghệ – con đường bảo đảm phát triển bền vững
Những lợi ích mà LOTUSat-1 mang lại đã chỉ ra lý do cốt lõi: Việt Nam cần tự chủ công nghệ vũ trụ để có thể kiểm soát dữ liệu quan trọng về thiên tai, môi trường và phát triển kinh tế – xã hội. Nếu phụ thuộc vào nguồn dữ liệu từ bên ngoài, Việt Nam không thể đảm bảo sự chủ động trong các tình huống khẩn cấp.
PGS.TS Phạm Anh Tuấn khẳng định: “Không gian vũ trụ là một trong 5 không gian quốc gia cần bảo vệ, cùng với đất liền, vùng trời, vùng biển và không gian mạng”.
Bên cạnh việc theo dõi tình hình thời tiết để hỗ trợ nông nghiệp, ngư nghiệp hay công tác cứu hộ, PGS.TS còn nhấn mạnh tầm quan trọng của vệ tinh trong an ninh – quốc phòng. “Vệ tinh có thể phát hiện tàu lạ trên biển, vệt dầu tràn, các tai nạn môi trường”, ông Phạm Anh Tuấn nói.
Hai thập kỷ bền bỉ, từ vệ tinh siêu nhỏ đến giấc mơ lớn
Hành trình gần 20 năm qua đã cho thấy sự trưởng thành đáng kể của công nghệ vũ trụ Việt Nam. Từ vệ tinh PicoDragon chỉ nặng vỏn vẹn 1 kg, tiếp đến MicroDragon với 50 kg, rồi NanoDragon 4 kg – tất cả đều do các kỹ sư Việt Nam trực tiếp tham gia thiết kế, chế tạo và vận hành. Đây là quá trình tích lũy kinh nghiệm quý giá, vừa học hỏi, vừa từng bước hình thành đội ngũ chuyên gia làm chủ công nghệ.
Nhìn lại gần 20 năm phát triển, công nghệ vũ trụ Việt Nam đang đứng trước một ngưỡng cửa mới. PGS.TS Phạm Anh Tuấn nhận định: “Sau gần 20 năm phát triển, công nghệ vũ trụ Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn: Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị xác định công nghệ vũ trụ là công nghệ chiến lược, và việc Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt vệ tinh tầm thấp là sản phẩm chiến lược. Trên cơ sở đó, Việt Nam đặt ra những mục tiêu đầy tham vọng đến năm 2030 và tầm nhìn 2040”.
Trong đó, trọng tâm là làm chủ toàn bộ quy trình từ thiết kế, chế tạo, tích hợp đến thử nghiệm vệ tinh ngay trong nước, tiến tới khả năng chế tạo vệ tinh có khối lượng 200 kg. Đồng thời, Việt Nam đặt mục tiêu hình thành một chùm vệ tinh quan sát Trái Đất để phục vụ các lĩnh vực trọng yếu, cùng với việc xây dựng Trung tâm Dữ liệu vệ tinh quốc gia. Dữ liệu thu được từ vệ tinh sẽ được coi như “dầu thô” mới, đóng vai trò quan trọng trong nông nghiệp, môi trường, giao thông và an ninh.
Tự chủ công nghệ vũ trụ không đơn thuần là giấc mơ khoa học. Đó là yêu cầu mang tính tất yếu trong bối cảnh Việt Nam đối mặt với biến đổi khí hậu, thiên tai khắc nghiệt và nhu cầu phát triển bền vững. Khi sở hữu vệ tinh và công nghệ quan sát Trái Đất, Việt Nam sẽ có được công cụ chiến lược để hoạch định chính sách, quản lý tài nguyên, phát triển kinh tế biển và bảo đảm an ninh quốc phòng.
Chính từ khát vọng ấy, Việt Nam đã đi những bước đầu tiên đầy quyết tâm, kiên trì trong suốt hai thập kỷ qua. Và giờ đây, với LOTUSat-1, Việt Nam đang tiến gần hơn đến mục tiêu làm chủ công nghệ vũ trụ, vươn lên ngang hàng cùng các quốc gia tiên tiến trong khu vực.
Talkshow “Kiến tạo Đất nước – Tự hào Việt Nam” là chuỗi chương trình chính luận truyền cảm hứng, được phát trên Cổng Thông tin điện tử Chính phủ do HTV9 và VCCorp phối hợp thực hiện. Chương trình ra đời trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới, với mục tiêu trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045 theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và các Nghị quyết 29, 30, 31, 57 về đổi mới mô hình tăng trưởng, phát triển kinh tế tư nhân và xây dựng hạ tầng chiến lược.
Talkshow sẽ giới thiệu những nhân vật, câu chuyện và sáng kiến tiêu biểu, phản ánh sự cộng hưởng giữa Nhà nước – doanh nghiệp – cộng đồng trong hành trình dựng xây Việt Nam hiện đại, hội nhập nhưng vẫn giữ bản sắc. Đây là chương trình do Công ty cổ phần VCCorp phối hợp tổ chức sản xuất cùng Đài truyền hình TP. Hồ Chí Minh, cùng đơn vị đồng hành chiến lược Masterise Group, được phát trên Cổng Thông tin Chính phủ vào 20h tối thứ Ba hàng tuần, megalivestream trên hệ thống website VCCorp và phát lại vào lúc 21h45 tối thứ Năm trên HTV9.
